Nu eens een keer geen doemscenario’s over de internetgeneratie, maar een ware lofzang. Dat is het geluid dat de Franse filosoof Michel Serres laat horen in zijn boek De wereld onder de duim. Met de filosoof Karim Benammar praten we over de veranderingen in macht, kennis en onderwijs die Serres beschrijft.
‘De prille scholier en de jonge studente van nu hebben nog nooit een boerenhoeve met koe, schaap of geit gezien,’ zo begint Serres. De lichte overdrijving in deze zin past bij de toon van het boek. ‘Het is een manifest,’ legt Benammar uit, ‘Serres wil een punt maken.’ Het gaat Serres vooral om het aanmoedigen van een positieve kijk op de manier waarop het internet de wereld heeft veranderd. Deze derde grote kennisrevolutie, na de uitvinding van het schrift en de boekdrukkunst, biedt niet alleen tal van nieuwe mogelijkheden waarmee de wereld verbeterd kan worden; de nieuwe mens die hoort bij deze nieuwe wereld is ook een beter wezen.
Toegang tot alle informatie
‘De manier waarop we onderwijs organiseren en de kennis die nodig is, is heel erg aan het veranderen,’ vertelt Benammar. ‘Vroeger had de docent bijvoorbeeld de kennis en de student niet. Nu heeft iedereen toegang tot alle informatie. Via je smartphone kun je alles vinden op het internet. Maar informatie is nog geen kennis. De docent speelt nog wel een rol in het bij elkaar brengen van die informatie om er kennis van te maken, maar hij heeft niet meer een specifieke toegang tot informatie die de student niet heeft.’
Het is een voorbeeld van hoe de nieuwe wereld gebaseerd is op symmetrische principes in plaats van de asymmetrie van weleer. Dit is een beweging die niet alleen onstuitbaar is, maar juist bevorderd zou moeten worden, volgens Serres. Denkend vanuit oude paradigma’s kan die nieuwe wereld een chaotische plek lijken, want als iedereen ineens kan bepalen wat kennis is, welke kennis is dan “het best” en valt dat onderscheid überhaupt nog wel te maken?
Chaos en orde
In die chaos zit juist haar kracht, meent Serres: ‘Het ongeordende bergt krachten in zich die ordening ontbeert. De ordening is praktisch en snel, maar ze heeft ook een verengend effect; ze brengt in beweging, maar leidt op termijn tot verstarring. (…) Andersom speelt er door de wanorde frisse lucht, als door een apparaat waar speling in zit. En spelen zet aan tot uitvinden.’ Rationaliteit zou dan niet langer een ideaal moeten zijn, meent Serres. ‘We moeten naar een andersoortige rede. Er is maar één intellectuele handeling authentiek, en dat is de creativiteit.’
Rationaliteit zou niet langer een ideaal moeten zijn
Serres laat in dit boek een liefde zien voor de nieuwe wereld en de nieuwe generatie die haar bewoont, die je maar op weinig andere plekken tegenkomt. ‘Als je interesse hebt in nieuwe vormen van kennis, omdat je bijvoorbeeld in het onderwijs werkt, als je je kinderen of je kleinkinderen beter wilt begrijpen, dan is dit een prachtig boek om te lezen,’ aldus Benammar.
Karim Benammar over De wereld onder de duim van Michel Serres from ISVW on Vimeo.
2 reacties op “Een lofzang op de internetgeneratie”
De oude Franse filosoof Michel Serres heeft een prachtig pamflet geschreven als lofzang op de internetgeneratie. De structuren van de wereld veranderen revolutionair. Maar verandert de mens ook?
Hij geldt in Frankrijk als een van de grootste geleerden op het terrein van de filosofie en de letteren. Een klein juweeltje van de hand van Michel Serres, grijze eminentie binnen de Franse filosofie en helaas in Nederland nog veel te weinig bekend.